5

Willa Janówek (ul. Kilińskiego 7)

Willa Janówek, widok współczesny (fot. Ł. Nowacki)

Przemarsz harcerek ulicą 11 Listopada, ok. 1938. Fot. ze zbiorów Anny Sobieszczańskiej-Lissowskiej

Harcerki, 1937 r, Willa Radogoszcz

Ścieżka edukacyjna „Szlakiem miejsc pamięci”

Dom rodziny Potyńskich, w którym odbywały się tzw. tajne komplety oraz spotkania młodzieży harcerskiej należącej do Szarych Szeregów. Bywał tu m.in. Maciej Aleksy Dawidowski ps. Alek, podharcmistrz, jeden z bohaterów książki „Kamienie na Szaniec”. W październiku 1939 r. utworzony został w Grodzisku Maz. konspiracyjny zastęp, który dał początek harcerskiej organizacji Szarych Szeregów. Po zwiększeniu się liczby harcerzy przyjęto podział na drużyny przygotowujące swoich członków do pełnienia służby pomocniczej (Zawiszacy), sabotażu i zadań wywiadowczych (Bojowe Szkoły) oraz akcji zbrojnych (Grupy Szturmowe). W 1945 r., po wkroczeniu Armii Czerwonej, harcerze Szarych Szeregów sprzeciwiający się sowieckiej okupacji sformowali partyzancki oddział „Krzysztofa”, operujący w okolicach Grodziska Maz.

Drużyny Bojowych Szkół Szarych Szeregów prowadziły akcje propagandowe wymierzone przeciwko okupantom. Akcja „N” polegała na rozprowadzaniu wśród Niemców odpowiednio spreparowanych pism i ulotek w języku niemieckim sugerujących istnienie w szeregach Wehrmachtu i w społeczeństwie niemieckim grup antyhitlerowskich i antywojennych. Prowadzona też była akcja „Antyk” (antykomunistyczna), polegająca na ostrzeganiu społeczeństwa polskiego przed komunizmem za pomocą ulotek i napisów na murach. Na przełomie 1942/1943 w Ośrodku zorganizowany był kurs łączności gońcami dla członków Szarych Szeregów. Jesienią 1943 r. trzech harcerzy Szarych Szeregów: Edward Ojrzyński ps. Lubicz, Jan Potyński ps. Bożywój i Janusz Zabłocki ps. Pionier zostało skierowanych na turnus Szkoły Podchorążych „Agricola” dla klasy podwarszawskiej. Absolwenci turnusu zdali w maju 1944 r. egzaminy końcowe, uzyskując stopnie wojskowe i tytuły podchorążych. W 1945 r. wobec faktu sowieckiej dominacji wielu żołnierzy Szarych Szeregów powróciło do konspiracji,dołączając do partyzanckiego oddziału dowodzonego przez Janusza Zabłockiego, który przyjął pseudonim Krzysztof. Grupa "Krzysztofa" działająca na terenie powiatu grodziskiego prowadziła akcje zbrojne i sabotażowe przeciwko władzy sowieckiej. Dzieje oddziału zostały opisane w książce "Kawałki pociętego sztandaru" autorstwa Janusza Zabłockiego.